قسیم بن ابراهیم بزرجمهر قاینیابومنصور قسیم بن ابراهیم، ملقب به بزرجمهر، از شاعران و امیران عهد سبکتکین، محمود و مسعود غزنوی است. ۱ - معرفی بوزرجمهربُزُرْجْمِهْرِ قاینی، ابومنصور قسیم بن ابراهیم، ملقب به بزرجمهر، از شاعران و امیران عهد سبکتکین، محمود و مسعود غزنوی. از تاریخ تولد و وفات او اطلاع دقیقی در دست نیست. نامش را امیر ابوذرجمهر یا بزرجمهر هم گفته [۱]
تقی الدین بلیانی، عرفات العاشقین، نسخة عکسی از نسخة خطی موجود در کتابخانة ملک، ش ۵۳۲۴.
و او را با وصفهایی چون : «شاعر مفلق و مبدع باللسانین» ستوده‌اند. [۲]
عبدالملک بن محمد ثعالبی، یتیمة الدهر، ج۵، ص۲۳۱، چاپ مفید محمد قمیحه، بیروت ۱۴۰۳/۱۹۸۳.
ظاهراً بزرجمهر از خاندان منصوریه بود که در آن زمان خاندانی معروف در قاین بودند. [۳]
محمدحسین آیتی، بهارستان: در تاریخ و تراجم رجال قاینات و قهستان، ج۱، ص۱۵۷، مشهد ۱۳۷۱ ش.
شمس قیس رازی در شمار عروضیان عجم، از شخصی به نام بزرجمهر قسیمی یاد کرده که همین بزرجمهر قسیم بن ابراهیم است. [۴]
ذبیح الله صفا، تاریخ ادبیات در ایران، ج۱، ص۵۷۰، تهران ۱۳۶۳ ش.
شاید چون نامش قسیم است، قسیمی تخلص او بوده باشد، یا این‌که در آن روزگار چنین گفته می‌شده است. [۵]
محسن سعیدزاده، بزرگان قائن، ج۱، ص۳۰۸، ج ۱، قم ۱۳۶۹ ش.
بزرجمهر به دو زبان فارسی و عربی شعر سروده، [۶]
تقی الدین بلیانی، عرفات العاشقین، نسخة عکسی از نسخة خطی موجود در کتابخانة ملک، ش ۵۳۲۴.
[۷]
عبدالملک بن محمد ثعالبی، یتیمة الدهر، ج۵، ص۲۳۱، چاپ مفید محمد قمیحه، بیروت ۱۴۰۳/۱۹۸۳.
[۸]
محمدبن محمد عوفی، تذکرة لباب الالباب، ج۱، ص۳۳، چاپ محمد عباسی، تهران ۱۳۶۱ ش.
[۹]
رضاقلی بن محمدهادی هدایت، مجمع الفصحا، ج۱، ص۱۴۰، چاپ مظاهر مصفّا، تهران ۱۳۳۶ـ۱۳۴۰ ش.
اما دیوانی از او باقی نمانده، و فقط نمونه‌ای از اشعار فارسی او در تذکره‌ها موجود است. [۱۰]
تقی الدین بلیانی، عرفات العاشقین، نسخة عکسی از نسخة خطی موجود در کتابخانة ملک، ش ۵۳۲۴.
[۱۱]
محمدبن محمد عوفی، تذکرة لباب الالباب، ج۱، ص۳۳، چاپ محمد عباسی، تهران ۱۳۶۱ ش.
[۱۲]
رضاقلی بن محمدهادی هدایت، مجمع الفصحا، ج۱، ص۱۴۰، چاپ مظاهر مصفّا، تهران ۱۳۳۶ـ۱۳۴۰ ش.
۱.۱ - دانش بزرجمهر قاینیوی از فلسفه و حکمت و طب و ریاضیات و دیگر فنون معمول آگاهی داشته یا دست کم بی اطلاع نبوده است، و شاید اطلاق لقب بزرجمهر نیز مؤید همین موضوع باشد. [۱۳]
محسن سعیدزاده، بزرگان قائن، ج۱، ص۳۱۲، ج ۱، قم ۱۳۶۹ ش.
کتابها و رساله‌هایی در حکمت و تعبیرخواب، که هم اکنون موجود است و از بزرجمهر، حکیم عصر ساسانیان، دانسته شده، احتمالاً از بزرجمهر قاینی است. [۱۴]
محسن سعیدزاده، بزرگان قائن، ج۱، ص۳۱۲، ج ۱، قم ۱۳۶۹ ش.
۱.۲ - مقبره بزرجمهر قاینیبر دامنه کوهی مشرف به قاین، مقبره و بقعه‌ای معروف به ابوذری قرار دارد که ظاهراً مدفن بوذرجمهر (ابوذرجمهر) است و به جهت تخفیف به ابوذری شهرت یافته است. [۱۵]
محمدحسین آیتی، بهارستان: در تاریخ و تراجم رجال قاینات و قهستان، ج۱، ص۱۵۷، مشهد ۱۳۷۱ ش.
براساس مفاد وقفنامه آن، در گذشته جمعی از مردم که به طایفه اباذری شهرت داشته‌اند در آن‌جا ساکن بوده‌اند. برخی این مزار را به اباذر، صحابی پیامبر صلی اللّه علیه وآله وسلّم، نسبت می‌دهند که بسیار بعید به نظر می‌رسد؛ اما ممکن است مقبره ابوذر بوزجانی قهستانی، عارف قرن چهارم، باشد. این بقعه دارای گنبدی کاشیکاری، و رواقها و اتاقهایی برای سکونت سیاحان و زایران است. [۱۶]
محسن سعیدزاده، بزرگان قائن، ج۱، ص۳۱۳ـ۳۱۴، قم ۱۳۶۹ ش.
۲ - فهرست منابع(۱) آنسیکلوپدیا ساوِتیِ تاجیک، ج ۱، دوشنبه ۱۹۷۸، ص ۵۳۵ (به خط سیریلی). (۲) محمدحسین آیتی، بهارستان: در تاریخ و تراجم رجال قاینات و قهستان، مشهد ۱۳۷۱ ش. (۳) تقی الدین بلیانی، عرفات العاشقین، نسخة عکسی از نسخة خطی موجود در کتابخانة ملک، ش ۵۳۲۴. (۴) عبدالملک بن محمد ثعالبی، یتیمة الدهر، چاپ مفید محمد قمیحه، بیروت ۱۴۰۳/۱۹۸۳. (۵) محسن سعیدزاده، بزرگان قائن، ج ۱، قم ۱۳۶۹ ش. (۶) ذبیح الله صفا، تاریخ ادبیات در ایران، ج ۱، تهران ۱۳۶۳ ش. (۷) محمدبن محمد عوفی، تذکرة لباب الالباب، چاپ محمد عباسی، تهران ۱۳۶۱ ش. (۸) رضاقلی بن محمدهادی هدایت، مجمع الفصحا، چاپ مظاهر مصفّا، تهران ۱۳۳۶ـ۱۳۴۰ ش. ۳ - پانویس
۴ - منبعدانشنامه جهان اسلام، بنیاد دائرة المعارف اسلامی، برگرفته از مقاله «بُزُرْجْمِهْرِ قاینی»، شماره۱۲۷۵. |